Thủy điện Chiêm Hóa sau nhiều lần hiệu chỉnh, tối ưu hóa hiện nay chính thức được UBND tỉnh Tuyên Quang cấp giấy chứng nhận đầu tư với công xuất lắp máy 48MW, hàng năm cung cấp cho lưới điện quốc gia 198,6 triệu Kwh.

Thủy điện chiêm Hóa do Công ty CP đầu tư xây dựng và thương mại quốc tế (ICT) làm chủ đầu tư theo hình thức BOO (Xây dựng – Sở hữu – Kinh doanh) với tổng số vốn gần 1.400 tỉ đồng, Liên danh Viện nghiên cứu thiết kế khảo sát công nghiệp điện lực quảng tây (GXED) và Công ty TNHH CP Cục 2 thủy điện Quảng Đông làm tổng thầu EPC.

Sau gần 3 năm thi công, thuỷ điện Chiêm Hoá tỉnh Tuyên Quang đang hoàn thiện những hạng mục cuối cùng chuẩn bị cho phát điện tổ máy số 3. Nhân sự kiện này xin giới thiệu với bạn đọc về mô hình thuỷ điện tận dụng cột nước rất thấp để phát điện. Đặc điểm cơ bản của thuỷ điện loại này là nhà máy lòng sông, hồ điều tiết ngày, tuabine bóng đèn trục ngang chảy thẳng (tcapxun).

Những ưu điểm nổi bật của thuỷ điện cột nước thấp là thân thiện với môi trường, tận dụng tối đa nguồn thuỷ năng trên các con sông lớn để phát điện (cột nước từ 2m), kết cấu công trình đơn giản, mặt bằng thi công rộng, thời gian thi công nhanh, ngập lụt lòng hồ nhỏ hầu như không phải di dân mà chỉ bồi thường đất ven sông suối, là thuỷ điện cột nước thấp điều tiết ngày nên không ảnh hưởng lớn đến chế độ chảy tự nhiên của sông. Mực nước hồ thay đổi nhỏ trong ngày tạo ra cảnh quan đẹp và khu vực nuôi trồng thuỷ sản tốt. Tuy nhiên thuỷ điện cột nước thấp cũng gặp một số khó khăn như công tác dẫn dòng, khối lượng công trình lớn đặc biệt là khối lượng phần tuabine, đập tràn đồ sộ đáp để ứng yêu cầu thoát lũ với lưu lượng lớn đẩy tổng mức đầu tư lên cao hơn so với các công trình thuỷ điện cột nước cao cùng công suất.

Hầu hết các thuỷ điện lớn điều tiết mùa đã và đang được xây dựng ở thượng lưu các con sông lớn tạo ra nguồn cung cấp nước ổn định cho các thuỷ điện cột nước thấp phía hạ du. Triển vọng và tiềm năng phát triển của thuỷ điện cột nước thấp ở nước ta là rất lớn.

Công trình nhà máy thuỷ điện Chiêm Hoá nằm bên đường tỉnh lộ ĐT190 (nay là quốc lộ 2C)  thuộc địa phận xã Ngọc Hội, huyện Chiêm Hoá, tỉnh Tuyên Quang cách thành phố Tuyên Quang 80km về phía huyện Na Hang, là bậc thang thủy điện thứ 4 được quy hoạch trên dòng chính Sông Gâm.

Nhà máy thủy điện Chiêm Hóa tận dụng nguồn thủy năng của Sông Gâm với nguồn nước dồi dào sau thuỷ điện Tuyên Quang để phát điện. Đóng góp điện lượng trung bình năm là 198.6 triệu KWh vào lưới điện quốc gia phục vụ cho sự phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. NMTĐ Chiêm Hóa với mực nước hồ tương đối ổn định cũng tạo ra một thắng cảnh đẹp dọc theo tỉnh lộ ĐT190.

Về quy mô công trình, thuỷ điện Chiêm Hóa là công trình cấp III. Tần suất bảo đảm thiết kế NMTĐ P(%)=85%, tần suất nước lũ thiết kế P=1% (Q=7060m3/s), tần suất lũ kiểm tra P=0,2% (Q=11200m3/s), đồng thời khả năng xả lũ của thuỷ điện Chiêm Hoá được kiểm tra đáp ứng yêu cầu của thuỷ điện bậc trên là 19600m3/s. Nhà máy thuỷ điện Chiêm Hoá có cao trình đỉnh đập là 61.0m, chiều cao lớn nhất phần đập tràn là 34.0m, chiều cao lớn nhất nhà máy 41.2m, MNDBT 47.2m, MNC 46.7m, cột nước định mức 7m, công suất lắp máy 48MW. Toàn bộ chiều dài đỉnh đập là 280,37m, từ trái sang phải lần lượt là đập trọng lực (25,8m), đoạn đập gian lắp đặt (30,8m), đoạn đập gian máy chính nhà máy (51,97m), đoạn đập tràn có cửa van phẳng gồm 7 của van (128m) và đoạn đập phòng sửa chữa van bờ phải (43,8m). Trạm phân phối ngoài trời 63mx71,5m.

KS Nguyễn Đình Tứ